સેલ્ફીમાં ફોટો જાતે પાડવાનો હોય

મુંબઈ સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત |૧૩-૦૭-૨૦૧૪ | અધીર અમદાવાદી |

સોશિયલ મીડિયામાં પ્રચલિત શબ્દો અંગ્રેજી ડિક્શનરીમાં ઉમેરવામાં આવે છે. હમણાં જ બીજા પ્રચલિત શબ્દો સાથે ‘સેલ્ફી’ શબ્દ ઓક્સફર્ડ અને વેબસ્ટર ડિક્શનરીમાં ઉમેરવામાં આવ્યો છે. લોકસભા ઇલેક્શનમાં મોદીજી એ વોટ આપીને ટ્વીટર પર શેર કરેલાં પોતાનાં જાતે લીધેલા ફોટા એટલે કે ‘સેલ્ફી’એ છાપાના અને વેબસાઈટ્સના ઘણાં પાનાં બરબાદ કર્યા હતાં. ડી જ્નર્સ, બ્રાડલી કુપર વગેરેનો ઓસ્કાર સેલ્ફી ટ્વીટર પર વીસ લાખ રીટવીટ પામ્યો હતો. જસ્ટીન બાઈબરનો શર્ટ વગરનો સેલ્ફી, બરાક ઓબામાનો કેમરૂન સાથેનો નેલ્સન મંડેલાના ફ્યુનરલ વખતનો સેલ્ફી, નાસાના અવકાશયાત્રીનો ‘આઉટ ઓફ ધ વર્લ્ડ’ સેલ્ફી કે પછી નવપરણિત યુગલનો નામદાર પોપ સાથેના સેલ્ફી ઈન્ટરનેટ પર જુદાજુદા કારણોસર હજુ ધૂમ મચાવે છે.

સેલ્ફી એ ફોટોગ્રાફર્સના મ્હોં પર તમાચો છે. પાસપોર્ટથી લઈને લગ્નની ફોટોગ્રાફી સુધી તમારે અપને આપ કો પુલિસ, સોરી, ફોટોગ્રાફર કે હવાલે કરી દેવાની હોય છે. તમે એવા જ દેખાઈ શકો જેવા ફોટોગ્રાફર ચાહતો હોય. તમે ખણી ન શકો. તમને આખી જિંદગી છને પાંચ થઈ હોય એમ નમેલા ઊભા રહેવાની ટેવ હોય તોયે તમારે છ વાગ્યાની જેમ સિધ્ધાં ટટ્ટાર ઊભા રહેવું પડે. પછી ફોટો જોનાર ૯૦% લોકો તમને ઓળખી ન શકે કે “આ સીધો ચમનો થઈ જયો?” એમાંય પાછાં હાથ ક્યાં રાખવા એ પ્રશ્ન તો પાસપોર્ટ ફોટો પડાવતી વખતે પણ મુંઝવણ પેદા કરતો હોય છે. આમ સેલ્ફી તમને ફોટોગ્રાફરની નાગચૂડમાંથી મુક્તિ અપાવે છે. વધારામાં સેલ્ફી પાડતી વખતે આજુબાજુ ઊભા રહી તમારી મજાક ઉડાડતાં લોકોનું ગળું પણ તમે બીજા હાથથી પકડી શકો છો!

સેલ્ફી પાડવો એ ચોક્કસ કળા છે. સૌથી મોટું કારણ એ છે કે સેલ્ફીમાં ફોટો એક હાથ કરતાં નજીકના અંતરથી લેવો પડે છે. એમાં આપણે કંઈ લાંબા હાથ ધરાવનાર અર્જુન તો છીએ નહિ કે વધારે લાંબા થઈ શકીએ. એમ તો કાનુન પોતાનો શ્રેષ્ઠ સેલ્ફી પાડી શકે કારણ કે ‘કાનુન કે હાથ લંબે હોતે હૈ’. આ તો પીજે થયો! પણ ગળું કબુતર જેવું હોય, કે પછી દાંત પાનમસાલા ખાઈને પીળા પડી ગયા હોય, એ છુપાવીને સેલ્ફી પાડવો એ કળા જ છે. આ ઉપરાંત ટાલ, દાઢી કરવાની અણઆવડત, વાળમાં ખોડો, ડાર્ક સર્કલ્સ, સ્ત્રીઓના હોઠની ખરી બોર્ડર આવું બધું સેલ્ફીમાં છતું થઈ જાય છે. એટલે જ સેલ્ફીને પણ ફોટોશોપ કરવાનું ચલણ વધતું જાય છે. આ ‘ફોટોશોપ કરવું’ એ પણ નવો શબ્દ છે.

ફોટોગ્રાફર તમારો ફોટો પાડે તો ભારતમાં એ સ્માઈલ પ્લીઝ કહે છે. દુનિયામાં સ્માઈલનાં પર્યાય તરીકે ‘સે ચીઝ’ કહેવાનો રિવાજ છે. કોરિયામાં ‘કિમ ચી’, જાપાનમાં ‘સેઈ નો’ મતલબ કે રેડી તૈયાર, ફિનલેન્ડમાં ‘મુઇક્કું’ અને ચીનમાં ‘રીંગણ’ માટે વપરાતો ચાઈનીઝ શબ્દ બોલાય છે. જોકે સેલ્ફી પાડતી વખતે તમારે જાતે પોતાની જાતને હસવું આવે એવું કંઇક બોલવું પડે છે. પણ પોતાને હસાવવા એ અઘરું કામ છે. તમને માન્યામાં ન આવતું હોય તો લાખો લોકોને હસાવનાર સુરેન્દ્ર શર્માને યાદ કરો. આમેય સેલ્ફી પાડતી વખતે કેમેરા તરફ જોઈ રહેવું કે અન્ય દિશામાં એ કોયડો હોય છે. એમાં અન્ય દિશામાં જોઈ ફોટો ખેંચવાથી ખાલી વાળનો, ગળાનો કે પછી ખાલી કાનનો ફોટો આવી શકે છે. અમિતાભ બચ્ચને ઇલેક્શન પછી પાડેલો સેલ્ફી પણ મહાનાયકને ન્યાય કરે તેવો નહોતો.

 

સેલ્ફી એકદમ નવો ટ્રેન્ડ છે. આઝાદી સમયે સેલ્ફી નહોતાં નહીંતર દાંડીમાં સવિનય કાનુનભંગ કરતાં ગાંધીજીનો સેલ્ફી ધો.૯નાં ઇતિહાસના પુસ્તકના મુખપૃષ્ઠ ઉપર જોવા મળત. મહાભારત કાળમાં સેલ્ફી હોત તો મહાભારતમાં ગીતા જ્ઞાન આપતાં શ્રી કૃષ્ણને ઘડીક અટકાવીને અર્જુને કહ્યું હોત કે “પ્રભો, એક મીનીટ થોભી જાવ, પહેલાં એક સેલ્ફી થઈ જાય, ગીતાના કવર પેજ પર મુકવા કામમાં આવશે”. આવું થયું હોત તો એ ઓલટાઈમ બેસ્ટ સેલ્ફીનો એવોર્ડ પામત. પણ એ વખતે સંજય-ધુતરાષ્ટ્રનું દુરદર્શન હતું, પણ કેમેરા કે સેલ્ફી નહોતાં!

સેલ્ફી બીજાં પાડી શકે? આ સવાલ હવે પૂછાવા લાગ્યો છે. સેલ્ફી વિષે પુરતી જાણકારી ન ધરાવનાર કોકને કેમેરા આપીને “બોસ, એક સેલ્ફી પાડી આપોને પ્લીઝ’ એવું પણ કહી શકે છે. આજકાલ નાનીમોટી વાતમાં ચીટીંગ કરતાં કોઈને શરમ નથી આવતી. એવામાં કોઇ એવો ફોટો કે જેમાં વ્યક્તિનો કમસેકમ એક હાથ ન દેખાતો હોય તેને ટેકનીકલી સેલ્ફી તરીકે ખપાવી શકાય છે. એટલે જ હવે “સેલ્ફી જેવા જ લાગતા જ કપલ સેલ્ફી, ફેમીલી સેલ્ફી, ગ્રુપ સેલ્ફી, ટીમ સેલ્ફી, મેરેજ સેલ્ફી, હનીમુન સેલ્ફી, તથા કોઈપણ શુભ પ્રસંગના સેલ્ફી પાડી આપવામાં આવશે” આવી કોઈ જાહેરાત છાપામાં કે ચોપાનિયામાં જોવા મળે તો નવાઈ ન લાગે. ખરેખર તો સેલ્ફી અને સેલ્ફીશ વચ્ચેની ભેદરેખા અભિનેત્રી દીપિકા પાદુકોણેની ડોક જેવી પાતળી છે. માણસોને સેલ્ફ પ્રમોશનમાં રસ છે, અને એ માટે એ કોઈ પણ હદે જઈ શકે છે. એમાંય સાહેબો કોઈ કામ જાતે ન કરે. પીએ હોય, હાથ નીચે કામ કરતાં કર્મચારી હોય. એમની બેગ ઉચકવા અને પાણીનો ગ્લાસ આપવા પટાવાળા હોય. આવા સાહેબો સેલ્ફી કઈ રીતે લઇ શકે? સેલ્ફી લેવો એ બીલો ડીગ્નીટી ન કહેવાય? કોઈને ખબર પડે કે ‘ફલાણા સાહેબ તો પોતાનો સેલ્ફી પણ જાતે ખેંચે છે!’ તો કેવું લાગે? બીજા સમકક્ષ સાહેબો આગળ એમની ઈજ્જત કેટલી રહે? એટલે જ, જે પોતાને સાહેબ કહેવડાવવામાં ગર્વ લેતું હોય એમને માટે સેલ્ફી લેવા માટે સરકારે ખાસ પોસ્ટ ઊભી કરવી જોઈએ. ખમતીધર લોકો આજકાલ હનીમુન પર ફોટોગ્રાફરને લઇ જાય છે, તો સેલ્ફી ખેંચવા ફોટોગ્રાફરને રોકે તો કોઈને નવાઈ ન લાગે.   

સેલ્ફીના ઘણાં ઉપયોગ છે. અરીસાની ગેરહાજરીમાં સેલ્ફી પાડી વાળ બરોબર છે કે નહિ તે નક્કી શકાય છે. મેકઅપ પણ ઠીક કરી શકાય છે. હસવાને કારણે લીપ્સ્ટીક ને રડવાને કારણે આઈ-લાઈનર ખરાબ થઈ છે કે નહિ તે ખાતરી સેલ્ફીથી કરી શકાય છે. સ્ત્રીઓ પોતાનું મ્હોં બંધ હોય એવા સેલ્ફી પાડીને ઓળખીતા-પાળખીતાને ચોંકાવી દઈ શકે છે. માવો-મસાલો ખાનારા સેલ્ફીની મદદથી વિરાટ દર્શન સ્ટાઈલમાં મ્હોં ફાડી મ્હોંમાંના ચાંદાના ફોટા પાડી ડોક્ટરને મોકલી ઓપરેશનની ડેટ ફિક્સ કરી શકે છે, આ સેલ્ફીનો સોશિયો-મેડિકલ ફાયદો છે. છે ને ફાયદા સેલ્ફીના?