અમદાવાદનો રિક્ષાવાળો

| મુંબઈ સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત |૨૦-૧૦-૨૦૧૩ | અધીર અમદાવાદી |

 

શું તમે રોડ ક્રોસ કરવાં વાહનો પસાર થવાની રાહ જોતાં હોવ, ત્યારે રીક્ષાવાળો તમારી સામે આવી ઊભો રહી જાય છે અને તમને રોડ ક્રોસ કરતાં રોકે છે? શું અડધી રાતે રેલવે સ્ટેશને તમારું સ્વાગત કરી પછી અડધો કિલોમીટર દૂર પાર્ક કરેલી રીક્ષા સુધી તમને સામાન સાથે ચલાવે છે? એરપોર્ટથી પાછાં આવતાં રીક્ષામાં ઘેર પહોંચ્યા પછી ભાડા બાબતે નાટક કરે છે? શું ટ્રાવેલ્સની બસમાંથી ઉતારવા જાવ તો તમારો પગ સીધો રિક્ષામાં પડે એ રીતે તમને નડે છે? શું તમે જગ્યાનું નામ દો એ સાથે જ એ મુંડી ૧૮૦ ડીગ્રી ઘુમાવી ઘસીને ના પાડી દે છે, કારણ કે એ જગ્યા નજીક છે? શું અમદાવાદ જેવા શહેર કે જ્યાં રીક્ષા મીટર પર ચાલે છે ત્યાં એ તમને ઉચ્ચક એવું ભાડું કહે છે કે જે સાંભળીને તમારા મોંમાંથી ગાળ નીકળી જાય? આમાંના મોટાભાગના જવાબ હા હોય તો આવો, આપણે બધાં એક જ રીક્ષાના પ્રવાસી છીએ!
 

અમદાવાદ રેલવે સ્ટેશને તો આ લોકો સ્વાગત સમિતિ રચીને ઊભા હોય. તમે પુરુષ હોવ તો હાથ સુધ્ધાં પકડી લે. સ્ત્રી હોવ તો સામાન. એમનો પ્રેમ જોઈને કોઈ પરદેશી હોય તો ગળગળો થઈ જાય અને એનો ડૂમો પણ ભરાઈ આવે. પણ જ્યાં તમે એને હા પાડો એટલે તમારી દડમજલ ચાલુ થાય. એક કિમી. દૂર પાર્ક કરેલી રિક્ષા સુધી તમને ચલાવીને ઠુંશ કાઢી નાખે, અને પછી કોક બીજાં રીક્ષાવાળાને ભળાવી દે, એમ કહી ને કે ‘લે બે તેરે કુ નારણપુરા જાણા થા ના, લે સંભાલ એ પેશેનજર કુ’. પછી તમે જેની રિક્ષામાં બેસો એ તમારી સાથે આંગળીયાત જેવું વર્તન કરે. ને ભાડું લેતી વખતે તો સાવ કડક અને નિર્દયી અવાજમાં, ‘વો પેલે સોચકે બેઠના ચાઈએ ના’ કહી દે એટલે તમે પેલા સ્વાગત સમિતિના અધ્યક્ષને યાદ કર્યાં કરો. છેલ્લે પચાસ સો વધારે ઢીલા કરો એટલે તમારી જાન છૂટે.

અમારા મિતેશભાઇ કહે છે કે કોઈ પણ ગામની પ્રથમ છાપ સ્ટેશન પર મળતાં રીક્ષાવાળા થકી પડે છે. આ મિતેશભાઈ માનવ મનના ગહન અભ્યાસુ છે. એમને રીક્ષાવાળાઓમાં ભારે સેન્સ ઓફ હ્યુમર દેખાય. કહે કે ૧ કિમી. જવાનું હોય એનાં ૧૦૦ રૂ. કહે એ એની રમુજવૃત્તિ જ કહેવાય ને? પણ સવારે ધંધાના કામાર્થે સ્ટેશને ઉતરેલા ઊંઘરેટા માનવને જયારે રીક્ષાવાળો સવાર સવારમાં તપાવે, તે પછી એ તપેલો માનવ જે કામ અર્થે આવ્યો હોય એમાં આખો દિવસ રિક્ષાવાળાની ખીજ ઉતારે છે. રિક્ષાવાળાએ ૨૦ રૂપિયા વધારે લીધાં હોય એમાં વીસ હજારનું ડિસ્કાઉન્ટ આપવાનો હોય એ પાછું ખેંચી લે છે.

બોસની આગળ અને ખાલી રિક્ષાની પાછળ ચલાવવું નહી. આ નવી કહેવત અમે શોધી છે. બોસનો અનુભવ તો હતો જ પણ રસ્તા ઉપર વાહન ચલાવો એટલે રીક્ષાવાળાનો યુનિક અનુભવ થાય. ભરેલી રિક્ષા માતેલા સાંઢની જેમ રમરમાટ જતી હોય. અને ખાલી રિક્ષા અને એનો ચાલક બેઉ ડાફોળિયાં મારતાં જતાં હોય. એમાં કોઈ ચકચકિત મસ્તિષ્કનો માલિક, વધેલ ઘટેલ વાળ ઓળવા, સહેજ હાથ ઊંચો કરે, ત્યાં તો રીક્ષીનો જ્યાં હોય ત્યાં બ્રેક મારીને ચોંટી જાય! પાછળવાળાનું જે થવું હોય તે થાય, પણ પેસેન્જર હાથથી ન જવો જોઈએ. એ એક જ સિદ્ધાંત. અમે તો જાહેર રસ્તા ઉપર આ રિક્ષાવાળાઓનાં ત્રાસથી હવે માથામાં ખણવાનું પણ છોડી દીધું છે. અને હવે તો ઈન્ડીકેટર આવી ગયા છે એમ છતાં, કેટલાંક રીક્ષાવાળા હજુ પગથી સાઈડ બતાવે છે. કેટલું જોખમ ઉઠાવે છે! ચાલુ રિક્ષામાંથી પગ બહાર કાઢવાનું નહીં?

એક જમાનામાં કિશોર કુમારે ગુજરાતીમાં ‘હું અમદાવાદનો રીક્ષાવાળો’ ગાઈ ૯૯૯ નંબર બહુ પોપ્યુલર કરી દીધો હતો. આ ગીતમાં ‘અમદાવાદ ... બતાવું ચાલો’ એ બહુ ગર્ભિત અર્થમાં કહેવાયું છે. તમારે કાલુપુરથી જવું હોય નવરંગપુરા, પણ એ તમને આખું અમદાવાદ બતાવે. એટલાં લાંબા રુટથી લઈ જાય! રિક્ષાવાળાઓની આ ખૂબીનો લહાવો બધાંને મળ્યો હશે. જ્યાં મીટર ઉપર રિક્ષા ચાલે છે, ત્યાં તમને એ લાંબામાં લાંબા રસ્તે લક્ષ્ય તરફ લઈ જશે. પણ જો ઉચ્ચક ભાડું ઠરાવેલું હોય તો એ જ રીક્ષાવાળો તમને ટૂંકમાં ટૂંકે રસ્તે મુકામ પર લઈ જશે. એટલે જ મીટર પર જવું હોય અને તમે શહેરથી અજાણ્યા હોવ તો પણ જાણીતા હોવ એવો દેખાવ કરવો જરૂરી છે. અંગુરના સંજીવ કુમારને યાદ કરો. પણ એમ તો રિક્ષાવાળા પણ હોશિયાર થઈ ગયા છે, વચ્ચે કોઈ જગ્યાએ તમને ‘આમથી લઉં કે પેલી બાજુથી?’ એવા સવાલ કરી તમે જાણકાર છો કે નહી તે નક્કી કરી લે. પછી ભલે તમારે મોડું થાય, ટ્રેઈન ચૂકી જાવ પણ એ તમને શહેરની સહેલ કરાવીને જ રહે!

આમેય કોઈ પોતાના ગામના રીક્ષાવાળાને કદી સારા નહી જ કહે. બિચારાઓની મથરાવટી જ મેલી છે. આખો દા’ડો ગામમાં ફરે પછી તહેવાર હોય કે તોફાન, કદી ફરિયાદ નહી એમની. ગરમી હોય કે બફારો, બિચારા પરસેવો લૂછતાં જાય અને ચલાવતા જાય. પાણી પણ ઠંડું પીવા ન પામે. ગેસ ભરાવવામાં કલાકો લાઈનમાં ઊભા રહેવું પડે. મુસાફરોની રાહ જોઈને ચાર રસ્તા નજીક ઊભા હોય તો પોલીસ દાદા લાકડી ખખડાવે. બચારો જાય તો જાય ક્યાં? પણ અમુક રીક્ષાવાળાઓ, કે જે બહુમતીમાં છે એમનાં લીધે આખી જાત બદનામ થાય છે. યોગ્ય રીતે!