ઉત્તરાયણમાં પેચ અને ક્રિકેટ મેચ

| મુંબઈ  સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૧૩-૦૧-૨૦૧૩ | અધીર અમદાવાદી |

વર્ષોથી એવું બનતું આવ્યું છે કે ધાબામાં પતંગ ચગાવતા ચગાવતા મેચનો સ્કોર સાંભળતા હોઈએ. પહેલાં તો રેડિયો જ હતાં. ધાબા પર ‘કાપ્યો છે’ ના ઘોંઘાટ વચ્ચે કોમેન્ટેટરો બેટ્સમેને એક રન લીધો હોય તોયે જાણે કોઈ આઉટ થયું હોય કે છગ્ગો માર્યો હોય એટલો હોબાળો કરી મૂકતા. આવા કોઈ સમયે ધાબામાં નવરાં બેઠાં ગૂંચ ઉકેલતાં ક્રિકેટ અને ઉત્તરાયણમાં અમને ઘણી સમાનતા જોવા મળી. બન્નેમાં એકબીજાને કાપવાની પેરવી થાય છે. બંનેમાં રમનાર સહિત જોનારા ભારે ઉત્સાહથી ભાગ લે છે. બંનેમાં ચશ્માં, ટોપી, પીપૂડાં જેવી આઇટમ્સનો ઉપયોગ થાય છે.

ક્રિકેટમાં ખેલાડી અને સંક્રાંતમાં પતંગબાજ ફોર્મમાં હોય તો તરખાટ મચાવી દે છે. બેટ્સમેન ગ્રાઉન્ડમાં ચારે તરફ ફટકા મારીને બધાને દોડતા કરી દે છે. બેટ્સમેન ચોગ્ગા છગ્ગા મારે એટલે દર્શકો શોરબકોર કરી મૂકે છે. બાઉન્ડરી બહાર ગયેલ દડો પાછો બૉલરને પહોંચાડતા ફિલ્ડર અને બૉલર બેઉના મોઢા ઊતરી જાય છે. ઉત્તરાયણમાં પાકો ખેલાડી ચારેબાજુ ઊડતાં પતંગોનો ખેંચીને સફાયો કરે ત્યારે આજુબાજુના ધાબામાં સન્નાટો છવાઈ જાય છે, અને આ ઘટનાને ખેલાડીના સપોર્ટર્સ હર્ષોલ્લાસ અને ઘોંઘાટ કરી વધાવી લે છે. આવા સમયે પેચ કપાયો હોય એ શખ્સ અને એની ફીરકી વીંટતા જોડીદારની હાલત પેચ કપાવાથી, અને એ દરમિયાન જો આંગળીમાં ઘચરકા પડ્યા હોય તેના લીધે, કાપો તો ભરપૂર લોહી નીકળે એવી થઈ જાય છે.

ક્રિકેટમાં રનઆઉટની ઘટના બને છે જેમાં એક ખેલાડી પોતાની જગ્યા છોડે નહિ અને બીજો છેક સામેના છેડા સુધી દોડી જાય છે. શુદ્ધ ગુજરાતીમાં કે ગલી ક્રિકેટમાં આને ‘બફાવવું’ પણ કહે છે. બટાકા સાથે બફાવવાની ઘટના જોડાયેલી છે. પાકિસ્તાની પૂર્વ કપ્તાન ઇન્ઝમામ ઉલ હક (ઉર્ફે આલુ!) પણ રનઆઉટ અને બફાવવા માટે ઘણો મશહૂર છે. ઉત્તરાયણમાં આવી ઘટના ધાબા ઉપર બનતી હોય છે જેમાં એક ધાબા પરથી પતંગ ચગાવીને બે જણા એકબીજાને બફાવવાની કોશિશ કરે છે. અંતે એક જણનો પતંગ  કપાઈ જાય ત્યારે ‘ડફોળ ચગાવતા નથી આવડતું’ જેવા કઠોર વાક્યોથી, ખાસ કરીને વડીલો બાળકોને, ઉતારી પાડતા જોવા મળે છે. આ બફાવાની ઘટના સામી પાર્ટી માટે હંમેશા રોચક બની રહે છે.  

ક્રિકેટમાં આઈપીએલ જેવી કોમર્સિયલ મેચોમાં હવે દરેક ટીમ પોતપોતાની ચીયર લીડર્સ રાખે છે. બેટ્સમેન ચોગ્ગો છગ્ગો મારે થવા સામેની ટીમની વિકેટ પડે એટલે આ ચીયર ગર્લ્સ ટૂંકા કપડામાં દેકારો બોલાવી દે છે. ટીવી પર મેચ જોતાં દર્શકો પણ એમની આવી હરકતોને કારણે ચોગ્ગા છગ્ગા કે વિકેટ પડવાની ચશ્માં પહેરીને રાહ જુએ છે. ઉતરાણમાં આ ચીયર લીડર્સનું સ્થાન ચિચિયારી પાડતી લેડિઝ અથવા તો અન્ય ઝુલુ ડાન્સર્સ લે છે. પણ આ ધાબે ચઢેલી ચીયર લીડર્સ રમનાર સહિત સામેની ટીમના સમર્થકોનું પણ ધ્યાન ખેંચે છે. ઘણાં ધાબા તો આ ચીયર લીડર્સથી જ શોભે છે અને ઘણાં તો પતંગને બદલે ચીયર લીડર્સને જ જુએ છે એમ કહીએ તો ખોટું નહિ, કારણ કે ધાબા પર અસલી ખેલાડીઓ તો બુઢીયા ટોપી કે બખ્તર જેવા જૅકેટ પહેરીને આવતાં હોઈ જોવાલાયક નથી હોતાં, ક્રિકેટમાં આ બુઢીયા ટોપીની જગ્યાએ હેલ્મેટ હોય છે એટલો ફેર!

ક્રિકેટમાં લંચબ્રેક હોય છે. ઉત્તરાયણમાં બપોરે થાકીને લોકો ધાબેથી નીચે ઊતરે છે, પણ ધાબામાં હોય  ત્યાં સુધી બોર, જામફળ, શેરડી, ચીકી જેવી વસ્તુઓનો સફાયો બોલાવે છે. ક્રિકેટમાં રમવાનું હોવાથી ખેલાડીઓ કદાચ ભારે ખાવાનું નથી લેતા પણ ઉત્તરાયણમાં બપોરે શિખંડ-પૂરી અને ઊંધિયું ઝાપટવામાં આવે છે. જોકે પાકા ખેલાડીઓની આંગળીઓ પર કાપા પડ્યા હોવાથી દાળ અને શાક ચમચીથી ખાવા પડે છે. ક્રિકેટમાં ડ્રીન્કસ ઈન્ટરવલ હોય છે, ઉત્તરાયણમાં પણ અમુક લોકો ચિક્કાર પીને ધાબા પર આવે છે તો અમુક અંધારું થતાં પાળીની આડશમાં પાર્ટી ચાલુ કરે છે. સુરતમાં આ પ્રથા વધુ ચલણમાં છે એવું અમારો અનુભવ કહે છે.

ક્રિકેટમાં આઉટ થવાની ઘટના અને પતંગમાં પેચ કપાવાની ઘટનામાં ઘણી સમાનતા જોવા મળે છે. બંનેમાં ખેલાડી નિરાશ થાય છે. પેચ કપાય એટલે વધેલી દોરી પાછી ખેંચી ફીરકી વીંટવાનો વારો આવે છે. આઉટ થયેલ ખેલાડી પેવેલિયન ભેગો થાય છે. જોકે બે પાંચ રૂપિયાના પતંગમાં પતંગબાજ બીજો પતંગ ચગાવી શકે છે, જ્યારે ક્રિકેટમાં બીજી ઇનિંગ અથવા તો બીજી મેચ સુધી રાહ જોવી પડે છે. જોકે ક્રિકેટમાં બોલ્ડ કરનાર બૉલર પોતાની સફળતાની ઉજવણી કરવા હાથની મુઠ્ઠીઓ વાળી સામેની દિશામાં હાથ જુસ્સાથી ઉલાળતો જોવા મળે છે. આવી ઍક્શન પેચ કાપ્યા પછી પતંગબાજ કરી શકતો નથી કારણ કે એવી ગફલતમાં રહે તો કોક બીજો એનો પતંગ ઘસી જાય! ક્રિકેટની જેમ ઉત્તરાયણમાં પણ ફિલ્ડર્સ હોય છે જે કપાયેલા પતંગો ‘કૅચ’ કરે છે. ઘણાં ઉત્સાહી ફિલ્ડરો ચાલુ પતંગ પર લંગર પણ નાખે છે.

ક્રિકેટની જેમ ઉત્તરાયણમાં પણ મેચ ફિક્સિંગ થતું જોવા મળે છે. જુદાં જુદાં ધાબા પર બે જણા આકસ્મિક રીતે એકબીજા તરફ જોતાં જોવા મળે છે. આ ઉપરાંત કોઈ ગમતુડીના નાના ભાઈના પેચ મોકો હોવા છતાં ન કાપવા અથવા છોટેમિંયાના હાથે જાણી જોઈને પેચ કપાવવામાં પણ આવે છે. ક્રિકેટમાં જેમ જયસુર્યા નેગેટિવ બોલિંગ નાંખતો હતો એમ ઉત્તરાયણમાં પેચ કપાતો બચાવવા પતંગ નીચે નમાવી દેવો કે ઝાડમાં ‘ખલાવી’ દેવાનું અઠંગ ખેલાડીઓ પસંદ કરતાં હોય છે. જોકે આમ મેચ ફિક્સિંગ કરવા છતાં પતંગબાજ ક્રિકેટરની જેમ કરોડો કમાઈ નથી શકતાં એ અફસોસની વાત છે.