વ્હોટ્સ યોર બહાના ?

| મુંબઈ  સમાચાર | વરાઇટી સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૧૮-૦૩-૨૦૧૨ |અધીર અમદાવાદી |

અમદાવાદ જેવા શહેરમાં જો ચાલુ નોકરીએ કામ થતું હોય તો કોઈ રજા મૂકવાની મૂર્ખતા કરતું નથી. નરસિંહ મહેતાના ઇકોતેરમાં અવતાર સમા આ નોકરિયાતો અનેકાનેક કામ પતાવતાં ઓફિસે મોડા મોડા પણ પહોંચે છે. બૉસને સાચું કારણ તો કહેવાય નહિ કે ‘અમુક જગ્યાએ સસ્તું ઘી મળતું હતું તે લેવા ગયો હતો’ એટલે પછી બહાનાં ધોધ બની વરસે. પત્તામાં ઢગલાબાજીની રમતમાં ખેલાડી જેમ એક પછી એક પત્તા ઊતર્યા કરે એમ મોડા પડવાની બહાનાબાજીમાં ઍક્સ્પર્ટ ખેલાડી એક પછી એક, બોસ માને કે ન માને, પોતાની પવિત્ર ફરજ સમજીને બહાના રજૂ કર્યે જાય છે. ક્યારેક એક બહાનું અઠવાડિયામાં એક વાર વપરાય તો ક્યારેક નિતનવા બહાનાં વપરાય છે. કોર્પોરેટ જગતમાં તો બોસ લાલ આંખ કરે એટલે બહાનાબાજી બંધ થઈ જાય, પરંતુ સરકારી અને બીજી ઘણી ઓફિસોમાં (ખાસ કરીને પગાર ઓછો આપતાં હોય ત્યાં!) કલાક મોડું આવ્યું હોય એવાની સાથે કડક હાથે કામ લેવું શક્ય નથી હોતું. ત્યાં રોજ મોડા પડવાની ઘટનાઓ અને એનાં ખુલાસાઓમાં સારો એવો ટાઈમપાસ થતો જોવા મળે છે.

મોડા પડવાના કારણો તરીકે રજૂ થતાં અમુક બહાનાં તો એટલાં બધાં જાણીતાં છે કે જો એ બહાનાં પર રોક લગાવવામાં આવે તો અમુક ફળદ્રુપ મગજ ન ધરાવતા અમુક કર્મચારીઓ મોડા પડવાના હકથી વંચિત રહી જાય. ‘ફાટક બંધ હતું’, ‘ખૂબ ટ્રાફિક હતો’, ‘પંચર પડ્યું’, ‘રસ્તા ખોદેલા છે’, ‘પોલીસે પકડ્યો તો’, ‘રસ્તામાં બાઈક બગડ્યું’, જેવા બહાનાં સર્વવ્યાપી અને સદાબહાર છે. આ બહાનાં બારમાસી છે. કોઇપણ સીઝનમાં આ બહાનું કાઢો તો ચાલે. આ બહાનું વાપરવા માટે કોઈ પૂર્વ તૈયારી કરવી નથી પડતી. આવું કોઈની પણ સાથે ક્યારે પણ થઈ શકે છે. હા, તમે ટ્રેઇનમાં જતાં આવતાં હોવ તો પંચરનું બહાનું ન કઢાય એટલી સાવચેતી રાખવા પડે. જો કે અમારા મતે અમુક બહાના ન કાઢો એ તમારા હિતમાં રહેશે. ‘સાસુને એડમીટ કર્યા છે’ એ બહાનું તમને ક્યારે મુસીબતમાં મૂકી શકે છે. પહેલું તો તમારી કલ્પનામાં પણ તમે સાસુને દાખલ કરો તે સામાવાળું પાત્ર ચલાવી લેતું નથી. અને બીજું એ કે આ સામાવાળું પાત્ર (પતિ/પત્ની) તમારી ઑફિસમાં ગમે તે સમયે પહોંચી તમને અગવડભરી પરિસ્થિતિમાં મૂકી શકે છે. 

કહે છે ઊંટે કાઢ્યા ઢેકા તો માણસે કાઢ્યા કાઠડા. કર્મચારી આવા બહાના ન કાઢે એનાં માટે આજકાલ કંપનીઓ હાજરી માટે પંચિંગ અને બાયોમેટ્રિક મશીન્સ લગાવે છે, જે બહાના નહિ, માત્ર સમય જ નોંધે છે. કર્મચારી મોડો પડે એટલે એની અડધી રજા લાગી જાય. આમ, મશીન આવવાથી બહાના કાઢવાનો મોકો નથી મળતો. એટલે એવું કહી શકાય કે મશીન માણસમાં રહેલી સર્જનાત્મકતાનો વિનાશ કરે છે. અમને તો ડર છે કે ગ્લોબલાઇઝેશન, કોર્પોરેટ કલ્ચર અને પ્રોફેશનાલીઝમ વધારે વિસ્તરશે તો એ દિવસ દૂર નથી કે જ્યારે પત્નીઓ ઘરમાં પણ આવા બાયોમેટ્રિક સ્કેનર લગાડાવશે. પતિઓ પછી અઠવાડિયે કેટલો સમય પરિવારને આપે છે એનો હિસાબ પત્ની રાખશે.

બહાનાં તાર્કિક હોવા જોઈએ નહિતર ફસાઈ જવાય. ‘વાઈફને સાળીના બેબી શાવરમાં મૂકવા ગયો હતો’ કહેવા પરણેલા હોવું જરૂરી છે. એટલું જ નહિ, તમારી પત્ની એનાં માબાપની એકની એક ઓલાદ છે એ બીજાને જાણ ન હોય એ પણ જરૂરી છે. એવી જ રીતે તમારે છોકરાં હોય તો તમારે એમની સ્કૂલે જવાનું થાય. તમારે માથે વાળ હોય તો તમારે વાળ કપાવવામાં મોડું થાય. અને તમે રોજ સ્નાન કરો છો એવી લોકોને ખાતરી હોય તો જ તમે પાણી ન આવવાને કારણે મોડું થયું એવું બહાનું કાઢી શકો. એમ કંઈ એલ ફેલ બહાના કાઢો એ થોડું ચાલે ?

મોડા પડનાર માટે ‘લેટ લતીફ’ વિશેષણ વપરાય છે, જે ગુજરાતીમાં પણ પ્રચલિત છે. અમદાવાદમાં તો લતીફ નામ દો એટલે લોકો ભડકે. આ લેટ લતીફોના મોડા પડવાથી કાળક્રમે લોકો એવા ટેવાઈ જાય છે કે પછી તો એવો સમય આવે કે જો કોઈવાર એ મહાશય સમયસર આવી જાય તો લોકો ‘અહો, સમીર ભઈ તમે ? અત્યારે ? ના હોય !’ એવું પૂછે છે. અને કેટલીક વખત તો તમે સમયસર કેવી રીતે પહોંચી ગયાં એનાં પણ ખુલાસા કરવા પડે છે ! જેમ કે ‘ઘેર ઇન્ટરનેટ બગડ્યું છે, એટલે શેરબજારના સોદા કરવા વહેલો ઓફિસ આવી ગયો’ કે પછી ‘એમાં થયું એવું કે મિસીઝને પિયર મૂકવા જવાનું હતું, પછી પાછો છેક ઘેર ક્યાં જાઉં, એટલે સીધો ઓફિસ આઈ ગયો’.

જોકે બોસ ખડ્ડુસ હોય તો સામાન્ય બહાનાનો તો ભૂકો બોલાવી દે છે. એવા સમયે થોડાક રચનાત્મક બનવાની જરૂર પડે છે. જેમ કે મોડા પડો તો બૉસને આવું કહી શકાય કે ‘આજે અમારી વેડિંગ એનીવર્સરી છે, તમારી શુભેચ્છા માટે ઍડ્વાન્સમાં આભાર’, ‘અમારી સોસાયટીમાં કૂતરું હડકાયું થઈ ગયું છે, એટલે એની નજર ચૂકવીને માંડ માંડ નીકળ્યો છું’, ‘મારી સાસુ ઘેર આવી છે, તે મારો કૂતરો એમનાં સ્વાગતમાં પૂંછડી ન હલાવે એનાં માટે પૂંછડી પકડીને બે કલાક બેઠો રહ્યો હતો’, ‘મારી વાઈફ આજે સવારે જ પિયર ગઈ, એને મૂકવા રેલવે સ્ટેશન ગયો હતો. પાછાં આવતાં ખુશીમાં ને ખુશીમાં કાર ઠોકી મારી’. બોસ જો પરણેલો હશે તો છેલ્લા બે બહાના અંગે સવાલ નહિ કરે એની અમે ગેરંટી આપીએ છીએ. ■